Zonnepanelen: op welke compensatie kan je nog rekenen?

De terugdraaiende teller wordt afgeschaft. Die beslissing van het Grondwettelijk Hof in januari 2021 heeft Vlaamse eigenaars van zonnepanelen uit het lood geslagen. Ze betekent namelijk een financieel verlies voor heel wat mensen. Het was niet het enige slechte nieuws voor Belgische zonnepaneeleigenaars de afgelopen jaren.

Zo werd in het Brussels Gewest eerder al een einde gemaakt aan het systeem voor de compensatie van de consumptie/injectie van zelf opgewekte energie door zonnepanelen. Tegelijk zou het aantal groenestroomcertificaten voor prosumenten moeten dalen. Hetzelfde gold in Wallonië met de invoering van het prosumententarief op 1 mei 2020, ondanks een poging van de Waalse regering om deze maatregel uit te stellen tot 2025.

Die compensatie was tot voor kort een van de stimulansen die in België werden ingevoerd om huishoudens aan te moedigen zonnepanelen te laten plaatsen. Dit systeem houdt in dat de door zonne-energie opgewekte elektriciteit die in het net werd geïnjecteerd, wordt afgehouden van de verbruiksfactuur, en dat zowel wat de aankoop van elektriciteit als de kosten voor het gebruik van het net betreft.

Maar de Europese richtlijn ‘Electricity market design’, goedgekeurd in juni 2019, spoort de lidstaten aan om dit compensatiesysteem af te schaffen tegen eind 2023. Waarom? Om alle consumenten, zonnepanelen of niet, op een eerlijke manier te laten bijdragen aan de netkosten. Die uitstap uit het systeem van compensatie voor zonnepanelen startte in België in 2020. De maatregelen verschillen wel van gewest tot gewest.

Vlaanderen: geleidelijke uitstap en einde van de analoge meter

In januari 2021 vernietigde het Grondwettelijk Hof de terugdraaiende teller dus, wat het einde aankondigde van het door de VREG in 2014 ingevoerde prosumententarief. Deze zou de kosten van het netwerk niet eerlijk over alle gebruikers verdelen. Heb je al een digitale meter, dan betaal je dus geen prosumententarief meer.

Als je zonnepanelen van voor 2021 dateren, kan je al een digitale meter laten plaatsen. Je kan ofwel die installatie aanvragen, ofwel afwachten dat je netbeheerder analoge meters in jouw buurt komt vervangen (die vervanging zal geografisch verlopen). Zonnepaneeleigenaars mét digitale meter betalen dus voor wat ze ook effectief verbruiken. De overtollige energie die je afgeeft aan het net, kun je via een terugleveringscontract (voor een relatief lage prijs) verkopen. Het wordt vanaf nu dus zaak om je autoconsumptie te optimaliseren.

Heb je nog een analoge teller, dan kan je voorlopig nog genieten van het systeem van de terugdraaiende teller. De digitale meter zal ook bij jou geplaatst worden, al zou de uitrol van de digitale meter in Vlaanderen weer uitgesteld worden.

Weetje: je moet niet wachten om over te stappen op het nieuwe systeem. Je kunt op elk moment veranderen. Weet wel dat dit onomkeerbaar is. Die beslissing is voordelig indien:

• je overdag vaak thuis bent
• je de opgewekte elektriciteit zelf verbruikt

Maar voor huishoudens die na 1 januari 2021 zonnepanelen laten plaatsen, is het nieuwe tarief, gebaseerd op de werkelijke afnamen, dus automatisch van toepassing.

Brussel: vermindering groenestroomcertificaten en einde terugdraaiende teller en prosumententarief

Het einde van het systeem van compensatie voor zonnepanelen

De Brusselse distributie- en netwerkbeheerder Sibelga maakte op 1 januari 2020 een einde aan het principe van de ‘terugdraaiende teller’ (ook het compensatiesysteem genoemd). Het Brusselse Gewest was het eerste dat die uitstap waarmaakte.

De prosumenten van de hoofdstad zijn nu al verplicht een dubbele stroommeter te plaatsen. Dit vergemakkelijkt de invoering van deze nieuwe maatregel. De Brusselse huishoudens zien op hun tellers al de werkelijke stroomhoeveelheden die van het net worden genomen. Sibelga zorgt voor de overstap naar die tweevoudige elektriciteitsmeters.

Sinds 1 november 2021 en voor de eigenaars van kleine zonnepanelen–installaties (minder dan 5 kilowattpiek, kWc) heeft de stopzetting van deze compensatie niet meer alleen een impact op de distributiekosten, maar ook op het energiegedeelte van de factuur, ook wel bekend als ‘commodity’.

Wat is dus de directe impact op de energiefactuur van de Brusselaars?

• Ze zullen de energiekosten én de netwerkkosten moeten betalen voor al de elektriciteit die ze van het net afnemen, onafhankelijk van hoeveel stroom ze erop plaatsen.
• Hun overtollige elektriciteitsproductie wordt door de energieleveranciers teruggekocht aan het tarief en de voorwaarden van het terugleveringscontract.
• Hun voorschotfacturen zullen bijgevolg aangepast worden.

Minder groenestroomcertificaten en niet retroactief

Sinds 2018 wenst de Brusselse regulator Brugel het aantal groenestroomcertificaten te verminderen die toegekend worden aan de groenestroomproducenten.

Er werd dus aangekondigd dat in de loop van 2020 het aantal groenestroomcertificaten voor nieuwe zonne-installaties in Brussel zou worden verlaagd. Die beperking van de groenestroomcertificaten ging eindelijk pas in januari 2021 in.

Ter herinnering: een groenestroomcertificaat is ‘een immaterieel waardepapier dat pas een financiële waarde krijgt wanneer het wordt verkocht‘ (bron: CWaPE). Voor eerder geplaatste installaties is er geen terugwerkende kracht.

Wat zijn de gevolgen van deze maatregel?

Concreet kregen kleine installaties van minder dan 6 kWc 17% minder groenestroomcertificaten . Grote installaties zagen hun groenestroomcertificaten met 13 tot 42% afnemen, afhankelijk van de grootte van de installatie. Wat niet veranderde, was de belofte: een terugbetaling van je investering in 7 jaar. Die daling van de toegekende groenestroomcertificaten kon worden verklaard door de daling van de prijs van zonnepanelen. Volgens Brugel is de prijs voor een installatie van 3 kWc van 8100 euro in 2012 gedaald naar 4800 euro in 2018.

Bovendien moest die vermindering van de toegekende groenestroomcertificaten voorkomen dat er een economische bubbel ontstaat. 

“Met een te voordelig systeem dreigt er immers een explosie van installaties op de daken, met als gevolg veel meer groenestroomcertificaten. Uiteindelijk zal het de eigenaars dan niet meer lukken om hun groenestroomcertificaten te verkopen, omdat er dan te veel zijn”, legt woordvoerster van Brugel Adeline Moerenhout uit.

Sinds 1 januari 2022 is het aantal toegekende groenestroomcertificaten opnieuw veranderd in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en het is nu als volgt:

• 2,7 GSC per opgewekte MWh voor de installatie met een vermogen van minder dan 5 kWc
• 2,5 GSC per opgewekte MWh voor installaties met een vermogen tussen 5 en 36 kWc
• 2,1 GSC per opgewekte MWh voor installaties waarvan het vermogen tussen 36 en 100 kWc ligt
• 1,8 GSC per opgewekte MWh voor installaties tussen 100 en 250 kWc
• 1,5 GSC per opgewekte MWh voor zonnepaneleninstallaties met een vermogen boven 250 kWc

Wallonië: het prosumententarief eindelijk van toepassing

In Wallonië wou de nieuwe Waalse regering het “prosumententarief” verschuiven naar 2025 – 5 jaar uitstel t.o.v. het oorspronkelijke plan. Na hevig verzet van de CWaPE, de bevoegde instantie voor prijsopstelling in de energiesector, was dit uitstel niet van toepassing. De twee partijen raakten dus verwikkeld in een politieke strijd die op 1 mei 2020 eindigde.

Vlak voor deze datum maakte de Waalse regering een overeenkomst bekend waarin stond dat ze verschillende “begeleidende maatregelen” zou opstellen en dat de CWaPE de ingangsdatum van het tarief een laatste keer uitstelde tot 1 oktober 2020. Sindsdien is het prosumententarief ook in Wallonië van kracht.

Begeleidende maatregelen en vergoedingen voor deze bijkomende kost?

De Waalse regering heeft een aantal maatregelen genomen om te compenseren voor de extra 450 euro die prosumenten zullen nu moeten betalen. Ze voorzien onder andere:

• Een compensatiepremie die 54,7% van het prosumententarief vergoedt in 2022 en 2023
• Hulp bij het installeren van een slimme teller: de Waalse regering zal een tweevoudige meter gratis verschaffen aan de prosumenten die er een aanvragen en die zullen ook een premie van 155 euro excl. btw voor de installatie toegekend worden.
• Een premie voor domotica: de huishoudens (wel of geen prosumenten) komen ook in aanmerking voor een domoticapremie voor het plaatsen van meet- en bedieningstoestellen. De premie kan tot 400 euro bedragen. Zo zullen ze hun autoverbruik van zonne-energie kunnen optimaliseren.
• De mogelijkheid om een terugdraaiende teller aan te vragen: de gezinnen die zonnepanelen laten installeren voor 31 december 2023 zullen nog kunnen kiezen voor een terugdraaiende meter als ze het willen.

Waarom een prosumententarief? Uitrol van de digitale teller!

De distributie- en netwerkbeheerders (DNBs) zijn van plan de klassieke meters door digitale meters geleidelijk aan te vervangen tussen 2023 en 2029. Wanneer de prosumenten ermee uitgerust zullen zijn, zullen ze kunnen overstappen naar een tarief op basis van hun effectieve afname van het net. Het systeem van compensatie voor zonnepanelen zou dus beetje bij beetje moeten verdwijnen.

Hoe bereid je je voor op einde compensatie voor zonnepanelen?

Met al die nieuwe wetten is het belangrijk dat je je manier van verbruiken herziet. Heb je zonnepanelen en woon je in Vlaanderen, dan probeer je zoveel mogelijk zelf opgewekte energie ook zelf te verbruiken. Enkele tips:

• Beperk zo veel mogelijk je overbodige verbruik
• Gebruik toestellen die veel energie verslinden (vaatwasser, droogkast enz.) overdag
• Investeer in een thuisbatterij
• Maak gebruik van tijdregelaars
• Kies voor ledlampen